Update waarom klinken deze Leak versterkers zo goed?

Toevallig kwam bovenstaande prachtige Leak set in mijn bezit. Waarom weet ik niet, het moest zo zijn. Net als het stuk dat ik nu schrijf. De set is in mint staat, net zoals het 50 jaar terug uit de fabriek van Harold Joseph Leak vandaan kwam.

Nauwelijks stof van binnen. Ik heb het een beetje schoon gemaakt en afgeregeld. Er was slechts één schakelaartje waar het smeervet te hard geworden was waardoor hij bleef hangen. Verder werkt alles gewoon nog. Toch zal ook deze Leak set gereviseerd gaan worden zodat het misschien nóg 50 jaar mee gaat.

Naar mijn gerestaureerde Leak Stereo 30 plus heb ik weken lang geluisterd en me verbaasd hoe goed hij klinkt. Ik had nog wel een laatste modificatie in de stuur print aangebracht.

klank

Het geluid van mijn gerestaureerde versterker heeft ongeveer dezelfde klank als die van een Single Ended buizen versterker. Dat zegt u waarschijnlijk niets. In het kort élke toon heeft naast de grondtoon van b.v. 1Khz (kilo hertz) ook harmonischen de 2e = 2khz de 3e = 3khz, 4e = 4khz, 5e = 5khz etc. De 2,4,6,8 etc heten even harmonischen. De 3,5,7,9 etc oneven harmonischen.

Ons gehoor blijkt even harmonischen prettiger te vinden klinken dan oneven. En laat nu een Single Ended buizen versterker zo versterken, maar kan een transistor versterker dat ook?

Specificaties

Een klein stukje uit de originele folder in het kort: totale harmonische vervorming (THD) 0,1% m.a.w. die 2e,3e,4e,5e harmonischen. Plus een nieuw soort vervorming inter modulatie vervorming. (IMD) Klink heel moeilijk = simpel. Muziek bestaat uit een reeks tonen met verschillende frequenties.

Die tonen vormen samen het geluid dat u uiteindelijk uit uw luidsprekers hoort. Ze beinvloeden elkaar ook en dàt noemen we nu inter modulatie vervorming. Leak geeft op bij 2 tonen 70hertz en 7khz minder dan 0,2%. Tenslotte geven ze een uitgang vermogen van minimaal 2x10watt.

Meten

Normaal is één meting bij 1watt en dan hooguit een bij vol vermogen gangbaar. Dat heb ik bewust niet gedaan Ik heb gemeten bij 0,1watt, bij 1 watt, 10watt en  25watt. Véél mensen hebben géén flauw benul hoeveel geluid 2x1watt in een doorsnee woonkamer is. Er staat nu een versterker met echte piekmeters in de woonkamer. zelden  gaat het harder dan 1 watt. Terwijl ik dit type, staat  er  relaxte  muziek aan. Heel af en toe is het meer dan 0,001watt.

Micro details

Onder de 1 watt gebeurt het! Hele kleine micro details zitten daar nog een factor 1000 of misschien wel meer onder. Ons oor blijkt daar heel gevoelig voor te zijn daar is uitgebreid onderzoek naar gedaan door o.a. een van mijn leraren Menno van der Veen. Is een versterker niet in staat om ook hele kleine signaaltjes te verwerken, dan is het geen beste. Dat geldt voor buizen versterkers natuurlijk ook!

1e meting

In de 1e meting laat ik als voorbeeld  àlle harmonischen zien die ik kan meten met Arta

Omdat het verschil tussen de  2e en 3e harmonische belangrijk is en het een beetje overzichtelijk te houden.

Een plaatje van de 2e en 3e harmonische.  Opvallend is dat bij 0,1 watt de 2e harmonische veel sterker is als de 3e die zo’n 20x zwakker is.  0,1 watt lijkt weinig vermogen maar in de praktijk met  luidsprekers met een rendement van 90dB 1watt behoorlijk wat geluid.

.

Bij 1 watt is de 2e nog steeds iets sterker.   Er staat momenteel een versterker met piekmeters en het blijkt dat die bij normale weergave meestal onder de 1 watt blijven.

Bij 10 watt nog steeds een vriendelijk geluid dankzij de iets sterkere 2e harmonische.

Bij vol vermogen, 2x 25watt zijn ze ongeveer even sterk.

IMD

Dit is de intermodulatie vervorming gemeten met 70hertz en 7khz verhouding 4:1 zoals in de brochure. Kennelijk is dit een zware test want 0,2% haal ik niet. Dit is bij 15watt. Het is wel héél constant bij 1…..25watt.

Samenvattend

Deze metingen geven enig inzicht waarom deze Leak versterker lijkt op het geluid van een goede buizen versterker. Ik vind het fantastisch wat Harold Joseph Leak in de 60e jaren maar ook daarvoor heeft gemaakt.

Jack

14 februari Zo zag mijn Leak Stereo 30 plus er uit.

Gekocht op Marktplaats voor een schappelijk bedrag.
Volgens de verkoper was de werking: “onbekend” 

Dit soort versterkers zijn service vriendelijk. Dus, hup de verticaal geplaatste printen eruit en de stofzuiger en de kwast er doorheen. Toen ik hem aansloot om hem te proberen bleek dat één kanaal defect was.  2 eindtransistoren waren defect.  De originele RCA 16006 zijn  vervangen door SGS 2N3055.

Elco’s, condensatoren en transistoren.

Alle elco’s op de printen zijn vervangen door originele  (Philips) Vishay types 021. De resterende condensatoren was een rommeltje. Hier zijn in het riaafilter nauwkeurige 1% MKP types geplaatst.

Een van de laatste tweak ‘s is het plaatsen van Nichicon Gold elco’s  in de uitgang. Het geluid wordt daardoor nog doorzichtiger.

En dan ziet de versterker er heel anders uit

Voor- en na-delen.

Het geluid is ongelofelijk goed, het heeft veel weg van een goede buizenversterker.  (hier nog met Vishay elco’s ) Wat een nadeel is van  dit soort versterkers is de enorme ingang gevoeligheid.  Pick-up is netjes 2,5 mV  maar de rest van de ingangen zit ergens tussen 60 en 250mV.

In de 60e jaren was dat kennelijk de standaard.  Gelukkig is er ook een z.g.n. “replay” ingang waar rustig een moderne cd-speler op aangesloten kan worden.  Tape monitor schakelaar op “on”  en spelen maar.  De hele voorversterker wordt hiermee overgeslagen en alleen het volume is dan regelbaar.

High-end uit 1965

De 2x 15 watt’s  zijn  meer dan genoeg om mijn luidsprekers aan te sturen. Mocht je zo’n versterker kunnen bemachtigen dan loont het zeer de moeite om hem op te knappen.  De Leak stereo 70 en Delta 30 en 70 zijn nagenoeg identiek

Jack