Waar ik mee bezig ben november 2022

Quadrafonie, audio uit de jaren 70.

Links de Pioneer QX-949a, rechts de QX-747

Vanaf begin jaren 70 was Quadrafonie een tijd op de markt. Pioneer maar ook vele andere merken zoals Fisher, Kenwood, JVC, Marantz, Sony hadden 1 of meer quadrafonie versterker en receivers in hun programma.

Waarom verdwenen.

Waarom quadrafonie uiteindelijk van het toneel verdween is gissen.  Er zijn prachtige opnames gemaakt, die later ook op multi channel SACD’s zijn uitgebracht. Ik vermoed door de vele verschillende systemen die niet compatible met elkaar waren.

Zo had JVC CD-4, Sansui QS en Sony weer SQ.  Deze generatie Pioneer receivers uit 1974 hebben echter álle decoders standaard ingebouwd en kunnen daardoor álle formaten aan.

Voor quadrafonie heb je  4 luidspreker boxen nodig. Het kan ook zijn dat al die luidsprekers niet in iedere woonkamer paste. Aan de andere kant moderne varianten van quadrafonie zoals: Dolby surround 5:1 of 7:1  en meer, zijn tegenwoordig heel normaal.

Shibata naald.

Bij het  CD-4 systeem van JVC heb je ook een platenspeler nodig met een pick-up element met een dure Shibata naald.

Die naald haalde een veel groter frequentiebereik tot wel 45Khz en was in staat was om signalen voor de 4 kanalen uit de groeven te halen.

Bij andere matrix systemen zoals SQ of QS was een gewoon stereo cartridge genoeg. Het systeem van JVC was discreet en heeft de beste kanaalscheiding.

Nagaoka JT-322

Verlanglijstje?.

Vanaf mijn 16…17e, heb ik zelf een paar jaar met een quadrafonische  installatie gespeeld  in een slaapkamer van 2,5x 2,5 met 4 luidsprekers.  Mijn moeder vertelde wel eens, -dat ze me met de slaapkamer ramen open-een paar honderd meter buiten nog hoorde….😬

Mijn set bestond uit o.a. uit 2 Sony TA-88, SQA-100 decoder en een ST-88 tuner en een Pioneer PL-12D draaitafel. zie o.a. sony-88.html Zo’n Pioneer receiver uit mijn jeugd , stond daarom al heel lang op een onbewust “verlang lijstje”.

Pioneer QX-949a

Het vlaggenschip de QX-949a

Met minimaal 4x 40watt, de zwaarste quadrafonische Pioneer receiver. Het is ook mogelijk om beide eindversterkers in “bridge mode” te schakelen zetten. En te gebruiken als stereo-versterker van 2x 65watt.

Van binnen.

Vol!.

Van binnen zit het vol!  Rechts achter de 4 eindtrappen, links achter de voeding met 4x 10.000µF. Links voor de tuner en rechts voor waarschijnlijk de quadrafonie decoder.

Pioneer QX-747.


De QX-747 is met 4x 20watt wat meer bescheiden. Maar zeker geen onder bemeten model; Heeft precies dezelfde mogelijkheden als zijn grote broer. De tuner is hetzelfde als in de QX-949a.  In de voeding toch 2x 15.000µF. Er is ook een QX-646.  Ook die lijkt me interessant.  Maar die mist de scope.

Voor- en nadelen.

Er valt veel meer te vertellen over deze bijzondere receivers.  De QX-747 heb ik gedoneerd gekregen. Deze is flink defect en moet print voor print opnieuw  opgebouwd worden.

Het nadeel t.o.v. stereo  receivers zoals b.v. een SX-850 is, dat er tot 4x zoveel onderdelen in zitten. De ruimte om iets te doen soms beperkt is en de aansluitdraden kort zijn.

Voordelen zijn er legio.  Dit is een heel universele receiver, heeft vele mogelijkheden zowel stereo als quadrafonie.  Je eigen creativiteit is daarbij mogelijk de beperkende factor.

Maar ik denk b.v. aan:

  • Afspelen van multi channel SACD’s.
  • Bi-ampen van luidsprekers.

Wat allemaal kan, moet ik nog zoeken.  Ik denk b.v. aan surround bij TV. Daarnaast kun je hem ook makkelijk in stereo omschakelen als “gewone” stereo receiver.

Deze QX-747 moet nog gerestaureerd worden en dat zal nog wel even duren. Maar er is alvast een mooi plekje onder de TV gereserveerd 🙂

Jack 🙋🏼‍♂️

Meer informatie o.a.:

https://classicreceivers.com/

https://www.hifiengine.com/

https://en.wikipedia.org/

Auteur: Jack

Hoi mijn naam is Jack van Brederode. Waarschijnlijk stond mijn wieg naast de radio want de liefde voor muziek zit diep in mijn genen. Vanaf mijn 12e ben ik serieus bezig met techniek en audio. Daarnaast hou ik van mensen, koken en hardlopen

2 gedachten aan “Waar ik mee bezig ben november 2022”

  1. Hallo Jeroen,

    Inderdaad mooie apparaten. Die beruchte transistoren zitten in veel Pioneer receivers. Ik vervang ze allemaal. Net als alle elco’s vooral die kleine met lijk wel glas gesealde zijn berucht.
    Fijn dat je eventueel wil helpen. Altijd fijn om met iemand ruggespraak te kunnen houden 🙂

  2. Geweldige apparaten, die Pioneer quadro receivers.

    Ik heb een QX-949 (samen met 4 stuks QM-800’s!) compleet gereviseerd, zeker geen katje om zonder handschoenen aan te pakken; gigantische klus, maar wel helemaal de moeite waard.

    In de eindtrappen zitten de beruchte 2SC1451’s, die moeten in ieder geval wel vervangen worden. Verder her en der de nodige 2SA725’s en 2SC1312’s; ook vervangen!

    Verder is het redelijk standaard, maar wel veel en zoals je al opmerkte, lastig met de dradenboel.

    Van de “scope” (die het eigenlijk niet is :)) in mijn exemplaar werkte een segment niet, dat bleek een mechanisch probleem te zijn, een shutter zat vast omdat een stukje rommel de boel blokkeerde. Was wel even wat werk om het ding uit elkaar te peuteren, maar verder een relatief simpele reparatie. Die scope is eigenlijk een soort mechanische VU meter, zelfde principe, alleen wordt er geen naaldje heen en weer bewogen, maar een afsluitertje wat het licht van een achterliggend lampje gecontroleerd doorlaat. Mooi systeem, ik heb dat nooit ergens anders gezien.

    Mocht je ergens tegenaan lopen, geef maar een gil, wellicht kan ik helpen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.